Embed from Getty Images

Μια πρόσφατη μελέτη ενοχοποιεί -για ακόμα μια φορά- ορισμένες περιβαλλοντικές τοξίνες, τις φθαλικές ενώσεις, ως υπεύθυνες για απώλεια κυήσεων. Συγκεκριμένα, σε γυναίκες που υποβάλλονταν σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (εξωσωματική γονιμοποίηση ή σπερματέγχυση) μετρήθηκαν τα επίπεδα φθαλικών ενώσεων, και απεδείχθη πως οι γυναίκες με τις μεγαλύτερες ποσότητες φθαλικών ενώσεων στα ούρα τους είχαν μέχρι και τρεις φορές αυξημένο κίνδυνο αποβολών. Η μελέτη παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ASRM).

Για αρκετά χρόνια τώρα ακούμε για τις τοξικές παρενέργειες των φθαλικών ενώσεων, αλλά τι είναι ακριβώς; Πού τις βρίσκουμε; Είναι πραγματικά επιβλαβείς; Διαβάστε αυτό το άρθρο για να μάθετε περισσότερα σχετικά με αυτές τις αινιγματικές τοξίνες…

Τι είναι οι φθαλικές ενώσεις; 

Οι φθαλικές ενώσεις (ή φθαλικοί εστέρες) είναι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για να μαλακώσουν τα πλαστικά και να τα καταστούν πιο εύκαμπτα (είναι επίσης γνωστές ως πλαστικοποιητές). Οι ουσίες αυτές δεν δεσμεύονται στα πλαστικά, ως εκ τούτου, απελευθερώνονται συνεχώς στον αέρα, στα τρόφιμα ή στα υγρά. Ορισμένες φθαλικές ενώσεις χρησιμοποιούνται και ως διαλυτές άλλων υλικών.

Πού τις βρίσκουμε;

Οι φθαλικές ενώσεις χρησιμοποιούνται σε μια εκπληκτική γκάμα προϊόντων. Συνήθως τις συναντάμε σε:

• Πλαστικά μπουκάλια.
• Πλαστικά δοχεία και πλαστικό περιτύλιγμα.
• Καλλυντικά: σε κρέμες και λοσιόν (για καλύτερη απορρόφηση και για να απαλύνουν το δέρμα), σε αρώματα (για να διαρκέσουν περισσότερο), σε λακ (για μείωση της δυσκαμψίας), σε βερνίκια νυχιών (για να μην ξεφλουδίσουν), σε αποσμητικά, σαπούνια, σαμπουάν και σχεδόν σε κάθε καλλυντικό με άρωμα, ακόμα και σε αυτά για μωρά.
• Οικιακά προϊόντα: αποσμητικά χώρου, βαφές, πλαστικά δάπεδα.
• Πλαστικά παιχνίδια και βρεφικά προϊόντα (πχ κρίκοι οδοντοφυΐας).
• Ορισμένες ιατρικές συσκευές, όπως σακούλες συλλογής αίματος, σωλήνες διασωλήνωσης, ενδοφλέβιοι καθετήρες.
• Αντικείμενα από βινύλιο ή PVC.
• Οι φθαλικοί εστέρες υπάρχουν ακόμη και σε φαινομενικά απρόσμενες πηγές. Ένα παράδειγμα είναι το γάλα: ακόμη και σε γυάλινα μπουκάλια, έχουν βρεθεί υψηλά επίπεδα φθαλικών ενώσεων, πιθανώς προερχόμενες από την πλαστική σωλήνωση που χρησιμοποιείται στις μηχανές αρμέγματος.

Εκθετόμαστε σε φθαλικούς εστέρες διαμέσου:

• Κατάποσης: όταν τρώμε φαγητά από πλαστικές συσκευασίες, με την κατανάλωση υγρών από πλαστικά μπουκάλια, με πιπίλισμα πλαστικών αντικειμένων (π.χ., βρεφικά παιχνίδια, κρίκοι οδοντοφυΐας).
• Απορροφήσεως: με την χρήση καλλυντικών προϊόντων. Σύμφωνα με το CDC, γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας έχουν τα υψηλότερα επίπεδα φθαλικών ενώσεων, πιθανώς λόγω της χρήσης καλλυντικών.
• Εισπνοής: όταν αναπνέουμε σκόνη ή αναθυμιάσεις από προϊόντα που περιέχουν βινύλιο (πλαστικά πατώματα, το εσωτερικό των αυτοκινήτων, κουρτίνες μπάνιου, κλπ).

Ποιες είναι οι φθαλικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται πιο συχνά;

Αυτές οι χημικές ουσίες έχουν πολύ δύσκολα ονόματα, αλλά υπάρχουν μερικές που καλό θα ήταν να έχετε κατά νου (δείτε τις παρακάτω μελέτες):

–Σε καλλυντικά: κυρίως διβουτυλφθαλικό (DBP) που χρησιμοποιείται σε βερνίκια νυχιών, διμεθυλοφθαλικό (DMP) σε λακ για τα μαλλιά, και φθαλικό διαιθύλιο (DEP) στα αρώματα. Σύμφωνα με τον έλεγχο της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) στα καλλυντικά, το DBP και το DMP ανιχνεύθηκαν  σε ελάχιστες περιπτώσεις, ενώ το DEP ακόμα χρησιμοποιείται τακτικά. Η χρήση των DBP και DEHP έχει απαγορευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρόλα αυτά ακόμα εξακολουθούν να βρίσκονται σε καλλυντικά προϊόντα.

-Σε συσκευασίες τροφίμων: κυρίως δι- (2-εθυλεξυλ) φθαλικό εστέρα (DEHP). Το Bisphenol-Α (ΒΡΑ) δεν είναι φθαλική ένωση, αλλά χρησιμοποιείται επίσης ως πλαστικοποιητής σε συσκευασίες τροφίμων και πλαστικά μπουκάλια.

-Σε χρώματα, αντικείμενα πλαστικά ή από PVC, διαλύτες και κόλλες: DEHP, διισοβουτύλιο φθαλικό εστέρα (DIBP) και DBP (ονομάζεται επίσης DnBP).

-Σε παιδικά παιχνίδια και προϊόντα παιδικής φροντίδας: Στις ΗΠΑ, οι φθαλικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται σε αυτά τα προϊόντα έχουν χωριστεί σε τρεις κατηγορίες:

1. μόνιμη απαγόρευση (απαγορεύει την πώληση παιχνιδιών ή προϊόντων παιδικής  φροντίδας που περιέχουν συγκεντρώσεις άνω του 0,1% των: DBP, BBP και DEHP,
2. προσωρινή απαγόρευση (απαγορεύει σε προσωρινή βάση την πώληση οποιουδήποτε παιδικού παιχνιδιού που μπορεί να μπει στο στόμα του παιδιού, ή οποιουδήποτε αντικειμένου παιδικής φροντίδας που περιέχει συγκεντρώσεις άνω του 0,1% των DNOP, DINP, DIDP, και
3. ελεύθερης χρήσης, σύμφωνα με το άρθρο 108 του νόμου περί τη Βελτίωση της ασφάλειας των καταναλωτικών προϊόντων του 2008: DMP, DEP, DIBP, DCHP, DIHEPP, DIOP, DPHP.

Παρόμοιες συστάσεις ισχύουν στην Ευρώπη, όπου απαγορεύονται και οι ίδιες 6 ουσίες.

Ποια είναι τα στοιχεία που συνδέουν τις φθαλικές ενώσεις με αποβολές;

Εκτός από την πρόσφατη αμερικανική μελέτη (όπου μετρήθηκαν οι μεταβολίτες του DEHP), δύο προηγούμενες μελέτες είχαν βρει μια σχέση μεταξύ φθαλικών ενώσεων και αποβολών:

Το 2012, μια μελέτη από την Δανία διαπίστωσε αυξημένο κίνδυνο πρόωρης απώλειας κύησης σε γυναίκες με υψηλά επίπεδα προϊόντων διάσπασης του DEHP στα ούρα τους. Πιο πρόσφατα, σε μια κινέζικη μελέτη, συγκρίνοντας τα δείγματα ούρων γυναικών που είχαν αποβολές με αυτά υγιειών γυναικών, διαπιστώθηκε ότι οι αποβολές προκύψανε σε γυναίκες με υψηλότερα επίπεδα τριών φθαλικών ενώσεων: DEP, DBP και δι-ισοβουτυλ φθαλικό εστέρα (DIBP).

Επιπλέον, αυξημένο κίνδυνο αποβολών σε γυναίκες με υψηλά επίπεδα BPA βρήκε μια αμερικάνικη μελέτη.

 

Η πλήρης εξάλειψη φθαλικών ενώσεων και BPA από τη ζωή μας είναι σχεδόν αδύνατη, αλλά μπορείτε να πάρετε κάποια απλά μέτρα να μειώσετε την έκθεση σε αυτές τις ουσίες, ειδικά αν προσπαθείτε να συλλάβετε, είστε έγκυος ή έχετε μικρά παιδιά “

Υπάρχουν και άλλοι κίνδυνοι για την υγεία;

Οι φθαλικοί εστέρες είναι ευρέως γνωστοί ως ενδοκρινείς διαταράκτες: μιμούνται τις ορμόνες, παρεμβαίνοντας με τη λειτουργία τους. Ορισμένες πιθανές συνέπειες αυτού είναι:

Επίδραση στη γονιμότητα των ανδρών: η έκθεσης των ανδρών στις φθαλικές ενώσεις σχετίζεται με μειωμένη γονιμότητα.

Γενετικές ανωμαλίες στα αρσενικά μωρά: αρκετές μελέτες έχουν διαπιστώσει ανωμαλίες στα γεννητικά όργανα των αγοριών, όταν οι έγκυες γυναίκες εκτέθηκαν σε υψηλά επίπεδα ορισμένων φθαλικών ενώσεων. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε αυξημένο κίνδυνο υποσπαδία (το άνοιγμα της ουρήθρας βρίσκεται στην κάτω πλευρά του πέους) σε επαγγελματική έκθεση των εγκύων γυναικών.

Νευρολογικά προβλήματα σε νεογνά, βρέφη και παιδιά: όπως διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΗ), μείωση του δείκτη νοημοσύνης, προβλήματα συμπεριφοράς.

Παχυσαρκία: τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες.

Άσθμα: στα παιδιά, όταν οι έγκυες γυναίκες εκτέθηκαν σε υψηλά επίπεδα φθαλικών ενώσεων.

Παρέμβαση με την εφηβεία στα κορίτσια: τα στοιχεία δεν είναι ξεκάθαρα σε αυτό το θέμα, ενώ ορισμένες μελέτες διαπίστωσαν ότι οι φθαλικές ενώσεις σχετίζονται με πρώιμη εφηβεία, άλλες ανέφεραν καθυστερημένη εφηβεία.

Καρκίνος του μαστού: μια μικρή μελέτη έδειξε αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού, αλλά τα στοιχεία δεν είναι πειστικά. Υπάρχει μια μεγάλη μελέτη που διεξάγεται στις ΗΠΑ, η οποία θα παρέχει πιο σαφείς απαντήσεις σε αυτό το θέμα.

Τι μπορώ να κάνω για να μειώσω την έκθεση σε φθαλικές ενώσεις;

Η εξάλειψη των φθαλικών ενώσεων και BPA από τη ζωή μας είναι σχεδόν αδύνατη -αυτές οι ουσίες είναι εξαιρετικά διαδεδομένες-, αλλά μπορείτε να πάρετε κάποια απλά μέτρα να μειώσετε την έκθεση σε αυτές τις τοξίνες, ειδικά αν προσπαθείτε να συλλάβετε, είστε έγκυος ή έχετε μικρά παιδιά:

1. Διαβάστε τις ετικέτες στα προϊόντα προσωπικής φροντίδας. Δυστυχώς, οι εταιρίες δεν είναι υποχρεωμένες να αναφέρουν τις φθαλικές ενώσεις στα καλλυντικά τους, και μπορούν να τα προσθέτουν σαν «άρωμα». Πολλές εταιρείες έχουν απομακρύνει οικειοθελώς τις φθαλικές ενώσεις από τα προϊόντα τους, έτσι μπορείτε να ψάξετε για προϊόντα που φέρουν την ένδειξη “phthalate- free” (χωρίς φθαλικές ενώσεις).
2. Περιορίστε τη χρήση καλλυντικών σε μωρά και μικρά παιδιά.
3. Μην χρησιμοποιήστε πλαστικά δοχεία για να ζεσταίνεται τρόφιμα ή υγρά στο φούρνο μικροκυμάτων, ή να χρησιμοποιήσετε μόνο δοχεία “phthalate- free”. Οι φθαλικές ενώσεις μπορούν να περάσουν από τα δοχεία (ή το πλαστικό περιτύλιγμα) στα τρόφιμα όταν θερμαίνονται, ιδιαίτερα στα λιπαρά φαγητά. Μην τοποθετείτε πλαστικά δοχεία στο πλυντήριο πιάτων (η θερμότητα αυξάνει την απελευθέρωση φθαλικών ενώσεων).
4. Αντικαταστήστε πλαστικά μπουκάλια, ποτήρια, πιάτα και δοχεία τροφίμων με εκείνα από γυαλί, πορσελάνη ή ανοξείδωτο ατσάλι, ειδικά για ζεστά τρόφιμα και ποτά.
5. Ελέγξτε τις ετικέτες σε πλαστικά μπουκάλια και δοχεία: να επιλέξετε μόνο εκείνα με κωδικούς ανακύκλωσης 1, 2, 4, ή 5. Πλαστικά από τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (ΡΕΤ) ή πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας (HDPE) είναι ασφαλέστερα από αυτά είναι κατασκευασμένα από PVC (γράφει “PET” ή “HDPE” στην ετικέτα ή το κάτω μέρος του μπουκαλιού).
6. Χρησιμοποιήστε μόνο παιχνίδια και οδοντόβουρτσες με την ένδειξη “phthalate-free”. Υπάρχουν αυστηροί κανονισμοί που απαγορεύουν τις πιο επικίνδυνες φθαλικές ενώσεις στα παιχνίδια και στα προϊόντα μωρών, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη.
7. Μειώστε τη κατανάλωση τροφίμων σε κονσέρβες, επειδή συχνά η επένδυση των κονσερβών περιέχει BPA. Προτιμήστε τα φρέσκα προϊόντα ή εκείνα σε γυάλινα δοχεία. Αποφύγετε και τα γάλατα σε μεταλλικό κουτί (συμπεριλαμβανομένων τα γάλατα για παιδιά).
8. Επιλέξτε μόνο μπιμπερό και παιδικά ποτήρια χωρίς BPA. Μάλιστα, το BPA απαγορεύτηκε σε όλα τα προϊόντα για μωρά το 2011 στην Ευρώπη, και το 2012 στις ΗΠΑ.
9. Όταν χρησιμοποιείτε βαφές ή διαλύτες, αερίστε καλά τον χώρο. Προτιμήστε φυσικά χρώματα, χωρίς φθαλικές ενώσεις (συνήθως περιέχουν DBP).
10. Αποφύγετε προϊόντα από βινύλιο, όπως κουρτίνες για το μπάνιο, αδιάβροχα ή έπιπλα, επειδή οι αναθυμιάσεις από τα προϊόντα αυτά περιέχον φθαλικές ενώσεις.
11. Κρατήστε το σπίτι σας καθαρό, διότι οι φθαλικές ενώσεις παραμένουν στη σκόνη.
12. Αποφύγετε τα αποσμητικά χώρου, προτιμήστε τα αιθέρια έλαια.

Έχει γίνει κάτι πάνω σε αυτό το θέμα;

Καθώς ο κόσμος γίνεται όλο και πιο ενημερωμένος για τις βλαβερές συνέπειες των φθαλικών ενώσεων, περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στους καταναλωτές. Ιστοσελίδες όπως η Campaign for Safe Cosmetics (Εκστρατεία για Ασφαλή Καλλυντικά) έχουν υποστηρίξει ενεργά την εξάλειψη των επικίνδυνων χημικών ουσιών από τα καλλυντικά και τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας. Ως αποτέλεσμα, ορισμένες εταιρείες και καταστήματα στο εξωτερικό έχουν λάβει μέτρα για τη μείωση τοξικών ουσιών στα προϊόντα τους.

Αλλά και σε κυβερνητικό επίπεδο λαμβάνονται πρωτοβουλίες. Οι ευρωπαϊκές αρχές έχουν περιορίσει τη χρήση φθαλικών ενώσεων σε ορισμένα προϊόντα για μωρά, καλλυντικά και πλαστικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα, και περισσότερες φθαλικές ενώσεις θα απαγορευθούν σύντομα σε ιατρικές, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές. Πρόσφατα, μια πολύ εκτεταμένη έκθεση για τον καταναλωτή από την Επιτροπή για την Ασφάλεια των Προϊόντων των ΗΠΑ ανέλυσε τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με κάθε φθαλικό εστέρα και εναλλακτικές ουσίες και διατύπωσε συστάσεις, οι οποίες ελπίζουμε ότι θα οδηγήσουν σε απαγόρευση ορισμένων φθαλικών ενώσεων που αποδείχθηκε ότι είναι τοξικές.

Photo credits

Getty Images; Reciclado creativo, Flickr.com; Etienne, Flickr.com; Pixabay.com; Target.com; Alicia Voorhies, Flickr.com; jillsamter.com