Πιθανώς να έχετε ακούσει για το τεστ Παπ, και γνωρίζετε ότι πρέπει να το κάνετε τακτικά. Τα τεστ Παπανικολάου είναι μια πολύ σημαντική εξέταση που έχει σώσει εκατομμύρια γυναίκες εδώ και πάνω από 70 χρόνια, επειδή επιτρέπει την ανίχνευση ανωμαλιών στον τράχηλο της μήτρας πριν μετατραπούν σε καρκίνο. 

Παρότι πολύτιμη εξέταση, τα τελευταία χρόνια πιο σύγχρονη τεχνολογία έχει γίνει διαθέσιμη, η οποία βελτίωσε ακόμα περισσότερο την ικανότητά μας να βρούμε προκαρκινικές αλλοιώσεις του τράχηλου της μήτρας. Αυτή η νέα εξέταση ονομάζεται τεστ HPV.

Σε αυτό το άρθρο θα βρείτε όλες τις πληροφορίες που πρέπει να ξέρετε σχετικά με αυτή την καινοτόμο τεχνική, η οποία έχει γίνει πια εξέταση ρουτίνας σε πολλές χώρες του πλανήτη.

Εισαγωγή

• Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος που πλήττει τις γυναίκες παγκοσμίως. Είναι ένας τύπος καρκίνου που μπορεί εύκολα να αποφευχθεί, καθώς η αιτία του είναι γνωστή: ο ιός του ανθρωπίνου θηλώματος (HPV, διαβάστε περισσότερα εδώ).
• Ο HPV είναι μια πολύ μεγάλη οικογένεια, που περιλαμβάνει περισσότερους από 120 υποτύπους. Από αυτούς, μόνο 15 τύποι σχετίζονται με καρκίνο. Aυτοί είναι γνωστοί ως τύποι “υψηλού κινδύνου”.
• Ενώ οι περισσότερες λοιμώξεις από τον HPV υποχωρούν χωρίς θεραπεία, οι μολύνσεις με HPV υψηλού κινδύνου που επιμένουν με την πάροδο του χρόνου μπορεί να προκαλέσουν προκαρκινικές αλλαγές στον τράχηλο της μήτρας.
• Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις, αν δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί να γίνουν καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Συνήθως χρειάζονται 10 ή περισσότερα χρόνια για να μετατραπούν οι προκαρκινικές αλλοιώσεις σε καρκίνο. Όμως, δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε διότι αυτό σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να συμβεί σε μικρότερο χρονικό διάστημα.
• Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου είναι σιωπηλές. Τα συμπτώματα εμφανίζονται μόνο στον προχωρημένο καρκίνο. Για αυτό το λόγο όλες οι γυναίκες πρέπει να υποβληθούν σε προληπτικές (προσυμπτωματικές) εξετάσεις.
• Η ανίχνευση προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας γινόταν μέχρι πρότινος μόνο με το τεστ Παπανικολάου. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, κύτταρα από τον τράχηλο αποξέονται απαλά με ένα βουρτσάκι, και στη συνέχεια εξετάζονται για ανώμαλη ανάπτυξη, συνήθως αποκαλούμενη τραχηλική δυσπλασία, CIN (ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία του τραχήλου) ή SIL (πλακώδης ενδοεπιθηλιακή αλλοίωση).
• Πρόσφατα, καινοτόμος τεχνολογία έχουν γίνει διαθέσιμη για να ανιχνεύσουμε τους τύπους του HPV που προκαλούν καρκίνο, και να καθοριστεί αν μια γυναίκα διατρέχει κίνδυνο  ανάπτυξης καρκίνου. Αυτή η δοκιμασία ονομάζεται τεστ HPV.

Τι είναι το Τεστ HPV;

• Το τεστ HPV ανιχνεύει την παρουσία των τύπων του ιού που μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
• Η προσυμπτωματική αυτή δοκιμασία είναι διαθέσιμη μόνο για τις  γυναίκες. Αν και οι άνδρες δυνητικά μπορούν να μολυνθούν με τον ιό HPV και να τον μεταδώσουν στους σεξουαλικούς τους συντρόφους, δεν υπάρχει ακόμη εξέταση για την ανίχνευση του ιού HPV πριν εκδηλωθεί κάποια αλλοίωση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τo τεστ HPV διαφέρει από την “ταυτοποίηση” ή “τυποποίηση”, δηλαδή την εξέταση που γίνεται με μια διαφορετική τεχνική (αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης, ή PCR). Το τεστ HPV είναι πολύ πιο αξιόπιστο από την ταυτοποίηση με PCR για τον εντοπισμό προκαρκινικών αλλοιώσεων, επειδή εντοπίζει ειδικά τις περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει σημαντικό ιικό φορτίο από ογκογόνους HPV. Αυτό σημαίνει πως το τεστ HPV ανιχνεύει την ενεργή λοίμωξη, η οποία αποτελεί ουσιαστικό κίνδυνο για εξέλιξη σε καρκίνου. Αντιθέτως, η τεχνική PCR ανιχνεύει ακόμη και ελάχιστες ποσότητες του DNA του ιού, που δεν έχουν κλινική σημασία. Για το λόγο αυτό, οι αμερικανικές, βρετανικές και άλλες επιστημονικές εταιρείες δεν συνιστούν την ταυτοποίηση με PCR για τον μαζικό έλεγχο του υγιούς πληθυσμού.

Γιατί να κάνω το Τεστ HPV;

• Το τεστ Παπανικολάου είναι μια απλή εξέταση που έχει σώσει τις ζωές αμέτρητων γυναικών. Ωστόσο, δεν είναι 100% ακριβές: πολλές φορές ανιχνεύει ανωμαλίες του τραχήλου της μήτρας που δεν θα προχωρήσουν ποτέ σε καρκίνο, και από την άλλη πλευρά ενδέχεται να μην βρει ανώμαλα κύτταρα που είναι πιθανόν να εξελιχθούν σε καρκίνο χωρίς θεραπεία.
• Συνεπώς, γνωρίζοντας αν υπάρχει ένας τύπος HPV υψηλού κινδύνου για καρκίνο, θα έχουμε πολύτιμες πληροφορίες που θα μας βοηθήσουν να αποφασίσουμε ποια θα είναι τα επόμενα βήματα: είτε απλή παρακολούθηση, είτε περαιτέρω εξετάσεις, είτε θεραπεία της προκαρκινικής αλλοίωσης.
• Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι το τεστ HPV είναι πιο αποτελεσματικό από το τεστ Παπανικολάου για την την ανίχνευση προκαρκινικών αλλοιώσεων.
• Ο συνδυασμός του τεστ Παπανικολάου και του τεστ HPV (που ονομάζεται “co-testing”) είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να εντοπιστεί ο προκαρκίνος ή ο πρώιμος καρκίνος του τραχήλου της μήτρας σε γυναίκες ηλικίας 30 ετών και άνω.

Ποιος πρέπει να κάνει το τεστ HPV;

Η εξέταση HPV συνιστάται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Είστε ηλικίας 30 ετών και άνω. Το τεστ HPV μπορεί να γίνει μόνο του ή σε συνδυασμό με ένα τεστ Παπανικολάου.
• Το τεστ Παπ έδειξε άτυπα πλακώδη κύτταρα μη καθορισμένης σημασίας  (“ASCUS”). Το ASCUS είναι ένα κοινό εύρημα στο τεστ Παπανικολάου. Μπορεί να είναι ένδειξη λοίμωξης από τον ιό HPV, αν και πολλές φορές σχετίζεται με πολύποδες του τραχήλου της μήτρας, βακτηριακή λοίμωξη ή χαμηλά επίπεδα ορμονών (εμμηνόπαυση).
• Προηγήθηκε χειρουργική αφαίρεση προκαρκινικών βλαβών, συνήθως 6 μήνες μετά τη θεραπεία. Αυτό ονομάζεται “έλεγχος Θεραπείας” (Test of Cure, TOC).

Παρότι οι συστάσεις ποικίλλουν σε διάφορες χώρες, σε γενικές γραμμές όλες οι γυναίκες ηλικίας 30 έως 65 ετών θα πρέπει να κάνουν το τεστ HPV κάθε 3 έως 5 χρόνια.

Η συστηματική ανίχνευση του ιού HPV σε γυναίκες κάτω των 30 ετών δεν συνίσταται, ούτε είναι χρήσιμη. Ο ιός HPV μεταδίδεται μέσω σεξουαλικής επαφής και είναι πολύ κοινός σε νέες γυναίκες. Τις περισσότερες φορές, οι λοιμώξεις από τον HPV υποχωρούν από μόνες τους μέσα σε ένα ή δύο χρόνια. Δεδομένου ότι για να εξελιχθούν σε καρκίνο οι αλλαγές του τραχήλου θέλουν αρκετά χρόνια – συνήθως 10 χρόνια ή περισσότερο, οι νεαρές γυναίκες γενικά παρακολουθούνται προσεκτικά, αντί να υποβληθούν σε θεραπεία για τις αλλοιώσεις του τραχήλου που οφείλονται σε μόλυνση από τον HPV.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι του τεστ HPV;

Αν και το τεστ HPV είναι πολύ αξιόπιστο, υπάρχει ο κίνδυνος ψευδώς θετικών ή ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων, όπως άλλωστε μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε εργαστηριακή δοκιμασία.

• Ψευδώς θετικό. Αυτό σημαίνει ότι το τεστ έδειξε HPV υψηλού κινδύνου ενώ στην πραγματικότητα δεν τον έχετε. Ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε περιττές εξετάσεις παρακολούθησης, όπως κολποσκόπηση ή βιοψία, και αδικαιολόγητο άγχος λόγω του αποτελέσματος της εξέτασης.
• Ψευδώς αρνητικό. Σημαίνει ότι ενώ έχετε μια μόλυνση από τον ιό HPV υψηλού κινδύνου, η δοκιμασία εσφαλμένα υποδεικνύει ότι δεν υπάρχει ιός. Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει καθυστέρηση στις κατάλληλες διαδικασίες παρακολούθησης ή θεραπείας.

Πώς πρέπει να προετοιμαστώ για το τεστ HPV;

Το τεστ HPV συνήθως γίνεται ταυτόχρονα με το τεστ Pap. Για να είναι όσο το δυνατόν ακριβέστερες οι δύο αυτές εξετάσεις συνιστάται να λάβετε τα ακόλουθα μέτρα :

• Αποφύγετε τη σεξουαλική επαφή, τις κολπικές πλύσεις ή τη χρήση οποιωνδήποτε κολπικών φαρμάκων, κρεμών ή τζελ τις δύο ημέρες που προηγούνται της εξέτασης.
• Προσπαθήστε να μην προγραμματίσετε το τεστ κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως. Η εξέταση μπορεί να γίνει, αλλά καλύτερο δείγμα κυττάρων συλλέγεται σε άλλη φάση του κύκλου.

Πώς γίνεται το τεστ HPV;

• Η δοκιμασία HPV, μόνη της ή σε συνδυασμό με το τεστ Pap, εκτελείται στο ιατρείο και διαρκεί μόνο λίγα λεπτά.
• Ενώ είστε ξαπλωμένη με τα γόνατά σας λυγισμένα, ο γιατρός θα εισάγει απαλά στον κόλπο ένα εργαλείο που ονομάζεται κολποδιαστολέας.
• Ο κολποδιαστολέας επιτρέπει την εξέταση του τραχήλου. Τα δείγματα των τραχηλικών κυττάρων λαμβάνονται χρησιμοποιώντας μια μαλακή βούρτσα.
• Συνήθως αυτό δεν πονάει, ενίοτε μπορεί να προκαλέσει μια ήπια δυσφορία.
• Μετά τη διαδικασία, μπορείτε να κάνετε τις καθημερινές σας συνήθεις δραστηριότητες χωρίς περιορισμούς.
• Ρωτήστε το γιατρό σας πότε θα λάβετε τα αποτελέσματα των εξετάσεων σας.

Τι σημαίνουν τα αποτελέσματα;

Τα αποτελέσματα του τεστ HPV θα είναι είτε θετικά είτε αρνητικά.

• Θετικό τεστ HPV. Αυτό σημαίνει ότι έχετε έναν τύπο του HPV υψηλού κινδύνου που συνδέεται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ενώ οι περισσότερες γυναίκες που έχουν μολυνθεί από τον HPV δεν προκειται να αναπτύξουν καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας, το θετικό εύρημα είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι και χρίζει περαιτέρω παρακολούθησης.
• Αρνητικό τεστ HPV. Ένα αρνητικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι δεν έχετε κανένα από τους τύπους του HPV που προκαλούν καρκίνο του τραχήλου και συνεπώς θα συνεχίσετε μόνο την παρακολούθηση ρουτίνας.

Ανάλογα λοιπόν με το αποτέλεσμα της εξέτασης, ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει ένα από τα παρακάτω ως επόμενο βήμα:

• Συνήθης παρακολούθηση. Αν είστε άνω των 30 ετών, η εξέταση HPV είναι αρνητική και το τεστ Pap φυσιολογικό, ακολουθείτε το γενικά συνιστώμενο πρόγραμμα ελέγχου.
• Κολποσκόπηση. Διαδικασία παρακολούθησης που χρησιμοποιεί ένα είδος μικροσκοπίου για να εξεταστεί με περισσότερη λεπτομέρεια ο τράχηλος της μήτρας, και γενικά το κατώτερο γεννητικό σύστημα.
• Βιοψία. Σε συνδυασμό με την κολποσκόπηση, ο γιατρός παίρνει ένα δείγμα ιστού του τραχήλου με ένα ειδικό εργαλείο, το οποίο θα εξεταστεί μικροσκοπικά μετά από ειδική επεξεργασία και χρώση.
• Εξαίρεση ανώμαλων κυττάρων. Σε περίπτωση εμφανούς αλλοίωσης κυττάρων του τραχήλου της μήτρας, για να αποφευχθεί η εξέλιξη των μη φυσιολογικών κυττάρων σε καρκίνο, ο γιατρός σας θα προτείνει την αφαίρεση των περιοχών αυτών που περιέχουν τα ανώμαλα κύτταρα.

Συμπέρασμα…

Ίσως η επίσκεψη στον γυναικολόγο σας τρομάζει. Ίσως και να είστε πολύ απασχολημένη με περιορισμένο ελεύθερο χρόνο. Ενδεχομένως να πιστεύετε ότι δεν κινδυνεύετε από λοίμωξη HPV, ούτε από καρκίνο. Πρέπει όμως να ξέρετε ότι κάθε σεξουαλικά ενεργός γυναίκα ανεξαρτήτως, διατρέχει κίνδυνο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Το τεστ HPV είναι μια απλή, ανώδυνη δοκιμασία που απαιτεί μόνο 5 λεπτά για να γίνει, αποτρέποντας και προλαμβάνοντας τυχόν σοβαρά προβλήματα στο μέλλον…

Κάντε το τεστ HPV! Πέντε λεπτά από το χρόνο σας μπορεί να σας σώσουν τη ζωή!

Βιβλιογραφία

1. The HPV DNA test – American Cancer Society
2. Gynecological Cancers – Centers for Disease Control and Prevention
3. Cervical Cancer Screening: Pap and HPV tests – National Cervical Cancer Coalition
4. Cervical Screening – National Health System UK

Photo credits

telegraph.co.uk; cmdrc.com; twitter.com; erewashccg.nhs.uk; everydayhealth.com; healthxchange.sg; margaretmccartney.com