Embed from Getty Images

Ο έρπης γεννητικών οργάνων είναι μια πολύ συνηθισμένη λοίμωξη, η οποία συνήθως δεν προκαλεί κανένα σοβαρό πρόβλημα υγείας. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι νιώθουν απελπισία, θλίψη ή θυμό κάθε φορά που ο ιός κάνει την εμφάνισή του… Και, όπως συμβαίνει με τον ιό των κονδυλωμάτων (HPV), η παραπληροφόρηση χειροτερεύει την κατάσταση…

Σε αυτό το άρθρο θα βρεις τις πιο σημαντικές πληροφορίες σχετικά με των έρπητα των γεννητικών οργάνων:

Τι είναι ακριβώς ο έρπης των γεννητικών οργάνων;

Ο γεννητικός έρπης είναι ένα σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα (ΣΜΝ), και προκαλείται από έναν ιό που ονομάζεται Απλός Έρπης (Herpes simplex virus, HSV).

Ο ιός του έρπητα προκαλεί επώδυνες πληγές και φουσκάλες που μπορεί να εμφανίζονται στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, στον πρωκτό, στους μηρούς ή στους γλουτούς. Μερικές φορές όμως, η λοίμωξη δεν προκαλεί καθόλου συμπτώματα. Μάλιστα, πολλοί άνθρωποι έχουν μολυνθεί με τον HSV και δεν το γνωρίζουν.

Υπάρχουν δύο τύποι απλού έρπητα: ο HSV-1 και ο HSV-2. Συνήθως, ο τύπος 2 προσβάλλει την περιοχή των γεννητικών οργάνων ενώ ο HSV-1 ευθύνεται  για τον έρπη στο στόμα ή το πρόσωπο. Ωστόσο, και οι δύο τύποι μπορούν να προσβάλλουν και τα γεννητικά όργανα και το στόμα.

Πόσο συχνός είναι ο γεννητικός έρπης;

Εκτιμάται ότι 1 ή 2 στα 10 άτομα (δηλαδή 10-20%) έχουν μολυνθεί με τον HSV. Αλλά από αυτά, το 80% δεν έχουν καθόλου συμπτώματα. Ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι πιο συχνός στις γυναίκες από ότι στους άνδρες.

Πώς τον κόλλησα; 

• Ο έρπης των γεννητικών οργάνων μεταδίδεται σεξουαλικά, μέσω της άμεσης επαφής με τις πληγές που προκαλεί ο ιός, κατά τη διάρκεια κολπικού, στοματικού ή πρωκτικού σεξ. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί σε άλλους κατά τη διάρκεια της πρώτης λοίμωξης, σε κάθε υποτροπή ή ακόμη και αν δεν υπάρχουν ορατές πληγές (βλέπε παρακάτω).
• Ο HSV πεθαίνει γρήγορα έξω από το σώμα. Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικά απίθανο -αν όχι αδύνατο- να κολλήσεις έρπητα με οποιοδήποτε άλλο τρόπο από ότι με τη σεξουαλική επαφή, όπως με πετσέτες, τουαλέτα, υδρομασάζ κ.α.
• Ο ιός ενδέχεται να μεταδοθεί με την ανταλλαγή ερωτικών βοηθημάτων (δονητές κ.α.) με σύντροφο που έχει τον ιό.
• Τα μολυσμένα άτομα μπορεί να μεταδώσουν τον ιό σε άλλα μέρη του σώματός τους (πχ, αν αγγίξεις τον έρπη που έχεις στο στόμα και στη συνέχεια αγγίζεις τα γεννητικά σου όργανα). Το ενδεχόμενο αυτό, γνωστό ως αυτοενοφθαλμισμός (autoinoculation) αν και εφικτό, είναι εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί, καθώς το σώμα μας αναπτύσσει -στις περισσότερες περιπτώσεις- αντισώματα που μας προστατεύουν από τον αυτοενοφθαλμισμό.

Μπορώ να γνωρίζω πόσο καιρό έχω τον ιό στον οργανισμό μου;

Όταν ένα άτομο μολύνεται με τον HSV, τα συμπτώματα εμφανίζονται περίπου 2-20 ημέρες αφού ο ιός εισέρχεται στο σώμα.

Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι έχουν τον ιό του έρπητα για πολλά χρόνια χωρίς να το γνωρίζουν, μέχρι που κάποια στιγμή ενδεχομένως να εκδηλωθεί. Το γεγονός αυτό μπορεί να δημιουργήσει παρεξήγηση σε ένα ζευγάρι, επειδή η/ο σύντροφος του νομίζει πως ο άλλος ήταν άπιστος, το οποίο δεν ισχύει σε αυτή την περίπτωση.

Ποια είναι τα συμπτώματα του έρπητα των γεννητικών οργάνων;

Η κλινική εικόνα της αρχικής λοίμωξης διαφέρει με εκείνη των επαναλαμβανόμενων επεισοδίων.

-Κατά τη διάρκεια της πρώτης λοίμωξης μπορεί να παρουσιάζονται:

• συμπτώματα γρίπης: όπως πυρετός, ρίγη, μυαλγίες, κόπωση και ναυτία,
• πρήξιμο των λεμφαδένων στη βουβωνική χώρα,
• τσούξιμο ή αίσθημα καύσου κατά την ούρηση,
• έλκη (πληγές): αρχικά είναι πολλαπλές μικρές φουσκάλες, γεμάτες με καθαρό ή κιτρινωπό υγρό. Η περιοχή όπου εμφανίζονται οι φουσκάλες μπορεί να είναι πρησμένη ή ευαίσθητη. Μετά από λίγες μέρες, οι φουσκάλες σπάνε, αφήνουν ρηχά έλκη που είναι συνήθως πολύ επίπονα. Αυτά τα έλκη σχηματίζουν μια κρούστα και στη συνέχεια επουλώνονται χωρίς να αφήνουν ουλές.

Η πρώτη λοίμωξη από τον έρπητα διαρκεί 2-4 εβδομάδες.

Μετά από αυτή την αρχική εκδήλωση, ο HSV παραμένει στο σώμα μας για πάντα, εντός συγκεκριμένων νευρικών κυττάρων. Υπό ορισμένες συνθήκες (δείτε παρακάτω), ο ιός επανενεργοποιείται: “ταξιδεύει” κατά μήκος των νεύρων πίσω στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, και προκαλεί ένα νέο ξέσπασμα, το οποίο ονομάζεται υποτροπή ή υποτροπιάζουσα ερπητική λοίμωξη.

-Κατά τη διάρκεια μιας υποτροπής τα συμπτώματα είναι:

• Πρόδρομο στάδιο: δηλαδή, ένα αίσθημα φαγούρας ή καύσου στο κάτω μέρος της πλάτης, τους γλουτούς, τους μηρούς, ή τα γόνατα.
• Λίγες ώρες αργότερα, εμφανίζονται οι φουσκάλες, συνήθως χωρίς πυρετό ή πρήξιμο στην περιοχή των γεννητικών οργάνων.

Οι πληγές επουλώνονται πιο γρήγορα, συνήθως μέσα σε 3-7 ημέρες,  και είναι λιγότερο επώδυνες.

Τι προκαλεί υποτροπές του γεννητικού έρπητα;

Αν και δεν είναι πάντα ξεκάθαρο πότε ή για ποιο λόγο ο ιός του έρπητα επανενεργοποιείται, ορισμένοι παράγοντες μπορεί να “ξυπνήσουν” τον ιό και να προκαλέσουν μια υποτροπή. Οι πιο συνηθισμένοι είναι:

• Στρες: είτε σωματικό (κόπωση) ή ψυχικό (κατάθλιψη, άγχος).
• Αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα: από ασθένειες, μολύνσεις, ορισμένα φάρμακα, κ.λπ.
• Τραύμα ή ερεθισμό της γεννητικής περιοχής: λόγω εντόνου σεξ, υπερβολικής εφίδρωσης, στενών ρούχων, κ.α.
• Εκτεταμένη έκθεση στον ήλιο ή σε υπεριώδεις ακτίνες.
• Ορμονικές διακυμάνσεις: μερικές γυναίκες παρατηρούν ότι οι υποτροπές είναι πιο συχνές τις μέρες πριν την περίοδο, ή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
• Ορισμένες τροφές: κάποιες μελέτες (εδώ και εδώ) έχουν βρει ότι ή L-αργινίνη, ένα αμινοξύ που υπάρχει σε κάποιες τροφές μπορεί να επιδεινώσει ή να προκαλέσει πιο συχνές εξάρσεις του έρπητα. Οι τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε αργινίνη περιλαμβάνουν: ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια, κάσιους, φιστίκια), δημητριακά (σιτάρι ολικής αλέσεως, βρώμη, καστανό ρύζι, προϊόντα από αλεύρι), σοκολάτα και ροφήματα με καφεΐνη.

Πόσο συχνά θα εκδηλωθεί ο γεννητικός έρπητας;

• Η συχνότητα και η ένταση των εξάρσεων διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ενώ μερικοί άνθρωποι έχουν συχνές και επώδυνες υποτροπές με πολλά έλκη, άλλοι έχουν μόνο σπάνια και ήπια συμπτώματα.
• Τα “ξεσπάσματα” συνήθως είναι πιο συχνά το πρώτο έτος μετά τη μόλυνση. Στους περισσότερους ανθρώπους, ο αριθμός των υποτροπών μειώνεται με την πάροδο του χρόνου.

Πόσο σοβαρός είναι ο έρπης των γεννητικών οργάνων;

• Ο γεννητικός έρπης δεν θεωρείται απειλητικός για τη ζωή.
• Ωστόσο, οι πληγές που προκαλεί ο έρπητας καθιστούν ευκολότερο για τον ιό HIV (ο ιός που προκαλεί το AIDS) να εισέλθει στο σώμα. Επιπλέον, η ταυτόχρονη μόλυνση με τους δύο ιούς μπορεί να κάνει και τις δύο λοιμώξεις πιο σοβαρές.
• Αλλά ένα από τα συχνότερα προβλήματα που προκαλεί ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι η συναισθηματική επιβάρυνση. Το γεγονός πως ο HSV προκαλεί επώδυνα συμπτώματα, επιβάλλει ορισμένους περιορισμούς στην σεξουαλική δραστηριότητα, και είναι μια δια βίου κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε έντονη στενοχώρια, άγχος, θυμό, ακόμα και σε κατάθλιψη (διάβασε περισσότερα εδώ). Μην διστάζεις να συζητήσεις για τα συναισθήματά σου με το γιατρό σου, ο οποίος θα σε συμβουλεύσει πώς να αντιμετωπίσεις την κατάσταση.
• Μια έγκυος γυναίκα μπορεί να περάσει τον έρπητα στο μωρό της (βλέπε παρακάτω). Συνεπώς, είναι πολύ σημαντικό να ενημερώσεις το γιατρό σου αν είσαι έγκυος και έχεις τον έρπητα.

Πώς μπορώ να μάθω αν έχω τον ιό του έρπητα; 

Αν νομίζεις ότι έχεις έρπητα των γεννητικών οργάνων θα πρέπει να συμβουλευτείς έναν γιατρό, ο οποίος θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση με την κλινική εξέταση και, εφόσον χρειαστεί, με ορισμένες εργαστηριακές εξετάσεις:

• Ένα δείγμα υγρού από τα έλκη. Το δείγμα μπορεί να επεξεργαστεί με διάφορες τεχνικές, από τις οποίες οι πιο αξιόπιστες είναι η καλλιέργεια του ιού και η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR).
• Μια εξέταση αίματος, οι οποία θα ανιχνεύσει τα αντισώματα που παράγει το σώμα μας να καταπολεμήσει τον ιό.

Όλες οι προαναφερόμενες τεχνικές θα δείξουν αν έχεις τον ιό, και εάν είναι ο τύπος HSV-1 ή HSV-2.

Πώς αντιμετωπίζεται ο έρπης των γεννητικών οργάνων;

• Δεν υπάρχει θεραπεία για τον γεννητικό έρπητα.
• Ωστόσο, ορισμένα αντι-ιικά φάρμακα – όπως ακυκλοβίρη, φαμσικλοβίρη και βαλακικλοβίρη – μπορεί να μειώσουν τη διάρκεια του επεισοδίου και να κάνουν τα συμπτώματα λιγότερο σοβαρά. Επιπλέον, κάποιες μελέτες δείχνουν ότι τα φάρμακα αυτά μειώνουν τον κίνδυνο να μεταδοθεί ο έρπης σε άλλο άτομο.
• Όταν λαμβάνονται σε καθημερινή βάση, τα αντι-ιικά φάρμακα μπορεί να μειώσουν ή να αποτρέψουν εντελώς τις επιτροπές. Αυτή η κατασταλτική θεραπεία ενδείκνυται, μεταξύ άλλων, σε άτομα που παθαίνουν πολύ συχνά ξεσπάσματα (συνήθως περισσότερα από έξι επεισόδια ανά έτος).

Είναι δυνατή η πρόληψη του γεννητικού έρπητα;

• Τα προφυλακτικά μειώνουν τον κίνδυνο μετάδοσης του HSV, αλλά δεν παρέχουν πλήρη προστασία, επειδή οι περιοχές του δέρματος που έχουν τον ιό, αλλά δεν καλύπτονται από το προφυλακτικό μπορεί να εξαπλώσουν τη μόλυνση.
• Είναι πολύ σημαντικό να αποφύγετε τη σεξουαλική επαφή εάν εσύ ή ο σύντροφός σου έχετε ορατές πληγές στα γεννητικά όργανα. Το ίδιο ισχύει και για στοματικό σεξ από κάποιον που έχει επιχείλιο έρπη. Να δώσετε ιδιαίτερη προσοχή στις προδρομικά συμπτώματα που “ανακοινώνουν” ένα ξέσπασμα: η ερωτική επαφή θα πρέπει να αποφεύγεται από τη στιγμή που θα νιώσετε το πρόδρομο μέχρι λίγες μέρες αφού οι πληγές έχουν φύγει. Αν και λιγότερο μεταδοτικός, ο έρπης μπορεί να εξαπλωθεί ακόμη και αν δεν υπάρχουν ορατές αλλοιώσεις, μια διαδικασία γνωστή ως απόπτωση (ή shedding, που σημαίνει ότι ο HSV είναι ενεργός στο δέρμα). Δυστυχώς, δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε πότε ένα άτομο είναι σε φάση απόπτωσης.
• Να πλύνεις καλά τα χέρια σου μετά από κάθε πιθανή επαφή με πληγές, προκειμένου να αποφύγεις τη μόλυνση του εαυτό σου σε άλο σημείο του σώματος ή την μετάδοση σε κάποιον άλλο.
• Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κατασταλτική θεραπεία ενδεικνύεται για να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης της λοίμωξης στο σύντροφό σου.
• Όταν έχεις τον ιό, η αποφυγή των γνωστών παραγόντων που επανενεργοποιούν τον ιό μπορεί να μειώσει τη συχνότητα και την ένταση των επεισοδίων: η καλή διατροφή, η ξεκούραση, η διαχείριση του άγχους μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά.

Ο έρπης θα επηρεάσει την εγκυμοσύνη ή το μωρό μου;

• Μια έγκυος γυναίκα μπορεί να μεταδώσει τον γεννητικό έρπητα στο μωρό της, το οποίο μπορεί να αναπτύξει μια σοβαρή λοίμωξη που ονομάζεται νεογνικός έρπης.
• Αν και ο ιός μπορεί να μεταδοθεί σπανίως μέσω του πλακούντα, τα περισσότερα μωρά θα μολυνθούν κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού τοκετού, με το πέρασμα τους από τον κόλπο.
• Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί αν η πρώτη λοίμωξη με τον HSV συμβεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, και κυρίως αν είναι προς το τέλος της κύησης. Παρότι είναι δυνατόν να μεταδοθεί ο ιός ακόμη και αν η πρώτη λοίμωξη έγινε πριν από την εγκυμοσύνη και υπάρχει μια υποτροπή κοντά στον τοκετό, ο κίνδυνος αυτός είναι πολύ μικρότερος.
• Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χορηγηθεί αντι-ιική θεραπεία προς το τέλος της εγκυμοσύνης για να μειωθεί ο κίνδυνος τυχόν υποτροπών και μετάδοσης στο μωρό.
• Αν υπάρχουν πληγές ή προειδοποιητικά σημάδια εμφάνισης της νόσου τη στιγμή του τοκετού, μπορεί να χρειαστεί να γίνει μια καισαρική τομή για να μειωθούν η πιθανότητες να μολυνθεί το μωρό.

Μπορώ να θηλάσω το μωρό μου αν έχω τον ιό του έρπητα;

• Στις περισσότερες περιπτώσεις θα μπορέσεις να θηλάσεις. Μάλιστα, ο ιός του έρπητα δεν μεταδίδεται μέσω του μητρικού γάλακτος.
• Είτε θηλάζετε είτε όχι, το μωρό μπορεί να μολυνθεί αν έρχεται σε άμεση επαφή με μια πληγή στο σώμα σου. Για να αποφευχθεί η εξάπλωση του ιού, είναι πολύ σημαντικό να καλύπτεις τα σημεία όπου υπάρχουν πληγές και να πλύνεις πολύ καλά τα χέρια σου πριν αγγίξεις το μωρό σου. Αν έχεις έρπη στο στήθος δεν θα πρέπει να θηλάσεις από εκείνη την πλευρά έως ότου η περιοχή έχει επουλωθεί πλήρως.

Βιβλιογραφία

Centers for Disease Control and Infections: Genital Herpes: CDC Fact Sheet (ΗΠΑ)

The American College of Obstetricians and Gynecologists: Genital Herpes (ΗΠΑ)